Verslag van de Speciale Rapporteur over de situatie van de mensenrechten in de Islamitische Republiek Iran, Mai Sato
In dit verslag, ingediend overeenkomstig resolutie 55/19 van de Mensenrechtenraad, onderzoekt de Speciale Rapporteur over de situatie van de mensenrechten in de Islamitische Republiek Iran, Mai Sato, de ontwikkelingen in de mensenrechtensituatie in het land, met nadruk op de genderspecifieke dimensies en de impact van mensenrechtenschendingen.
Download het volledige rapport hier
Samenvatting van het rapport over de mensenrechtensituatie in Iran (2024)
Dit rapport, opgesteld door de Speciale Rapporteur Mai Sato, beoordeelt de mensenrechtensituatie in Iran, met een nadruk op gendergerelateerde mensenrechtenschendingen. Het behandelt onderwerpen als de doodstraf, de positie van vrouwen, de vrijheid van meningsuiting en de situatie van minderheden.
1. Gendergerelateerde mensenrechtenschendingen
Iran scoort hoog op de Human Development Index, maar laag op de Gender Inequality Index (121e van 193 landen in 2022).
De wetgeving biedt geen volledige gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Iran heeft het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen (CEDAW) niet geratificeerd.
Gendergerelateerd geweld, zoals eerwraak en huiselijk geweld, blijft een ernstig probleem, mede door het ontbreken van adequate wetgeving.
2. De doodstraf
In 2024 werden meer dan 900 executies gemeld, het hoogste aantal sinds 2015.
De meerderheid van de executies betrof drugsmisdrijven (52%) en moorden (43%).
Iran voert ook de doodstraf uit voor politieke misdrijven en religieuze delicten, wat strijdig is met internationale normen.
Etnische minderheden zoals Koerden en Beloetsjen worden onevenredig zwaar getroffen.
Minstens 80 Afghaanse onderdanen werden geëxecuteerd, een stijging ten opzichte van eerdere jaren.
De doodstraf wordt ook toegepast op minderjarigen, wat in strijd is met het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
3. Vrijheid van meningsuiting en vereniging
Journalisten, activisten en mensenrechtenverdedigers worden systematisch onderdrukt.
De overheid heeft een nieuw wetsvoorstel aangenomen dat de controle op vrouwen en meisjes verder aanscherpt, inclusief zware straffen voor het niet dragen van de hijab.
Culturele en politieke activisten, waaronder Koerdische en Azerbeidzjaanse mensenrechtenactivisten, worden vervolgd en veroordeeld op basis van vage aanklachten zoals "corruptie op aarde" en "propaganda tegen de staat."
4. Situatie in gevangenissen
Marteling en mishandeling van gevangenen zijn wijdverspreid.
Politieke gevangenen en activisten worden vaak medische zorg ontzegd.
Gevangenissen, zoals de beruchte Qarchak-gevangenis, kampen met ernstige overbevolking, slechte hygiëne en een gebrek aan essentiële voorzieningen.
5. Discriminatie van vrouwen
Iran heeft geen wet die huiselijk geweld expliciet verbiedt, en vrouwen die aangifte doen worden vaak ontmoedigd door politie en rechters.
Wettelijke ongelijkheden blijven bestaan, zoals het feit dat een man eenzijdig van zijn vrouw kan scheiden, terwijl een vrouw strikte juridische voorwaarden moet bewijzen.
Erf- en reiswetten benadelen vrouwen aanzienlijk.
Vrouwen worden uitgesloten van rechterlijke functies en andere hoge posities in de overheid.
6. Kindhuwelijken
De wettelijke minimumleeftijd voor huwelijk is 13 jaar voor meisjes en 15 jaar voor jongens, maar kan met rechterlijke toestemming nog lager zijn.
In 2021/22 trouwden 26.974 meisjes jonger dan 15 jaar, tegenover slechts 15 jongens in die leeftijdscategorie.
De impact van kindhuwelijken is ernstig, met veel tienerzwangerschappen en gezondheidsrisico's.
7. Onderwijs en werkgelegenheid
Hoewel de onderwijsdeelname van vrouwen hoog is, blijft hun arbeidsdeelname extreem laag (14% tegenover 71% voor mannen).
Vrouwen worden in veel sectoren uitgesloten en kunnen door hun echtgenoot worden verboden om te werken.
Baha’i-minderheden worden systematisch uitgesloten van hoger onderwijs en staatsbanen.
8. Situatie van minderheden
Koerden, Beloetsjen en Ahwazi-Arabieren worden gediscrimineerd en hebben beperkte toegang tot economische en onderwijskansen.
Baha’i-gemeenschappen worden vervolgd, met vele arrestaties en inbeslagname van eigendommen.
Milieuvervuiling en klimaatproblemen treffen minderheidsregio’s onevenredig zwaar.
9. Impact van sancties
Economische sancties hebben de armoede vergroot, maar de overheid draagt bij aan economische problemen door slecht beleid en onderdrukking.
Vrouwen en minderheden worden onevenredig hard getroffen door de economische crisis.
Dit rapport laat zien dat de mensenrechtensituatie in Iran ernstig blijft, met een stijgend aantal executies, systematische onderdrukking van vrouwen en minderheden en toenemende beperkingen op vrijheden.
